Son yıllarda yapılan araştırmalar, benzer müzik türlerini dinleyen bireylerin kişilik özelliklerinde ortak noktalar olduğunu ortaya koyuyor. Peki, müzik mi bizi şekillendiriyor, yoksa biz mi müziği seçiyoruz? Bu, klasik "Tavuk mu yumurtadan, yumurta mı tavuktan çıktı?" ikileminden bile daha karmaşık bir soru.
Ünlü şair ve dilbilimci Henry Wadsworth Longfellow, müziğin insan ruhu üzerindeki etkisini "Müzik, ruhun evrensel dilidir." sözleriyle ifade eder. Ona göre müzik, yalnızca bir eğlence aracı değil, insanın iç dünyasına hitap eden, duygularını ve düşüncelerini şekillendiren güçlü bir iletişim biçimidir.
Longfellow’un sözleriyle:
"Ey Müzik! Ruhun dili, sevginin, Tanrı'nın insana olan dili;
gökyüzünden gelen parlak bir ışın, kederin yükünü hafifleten."
MÜZİK VE PSİKOLOJİ EL ELE ÇALIŞIYOR
Müzik, yalnızca bir sanat dalı değil, bireyin ruh hâlini ve duygularını doğrudan etkileyen bir faktör. Bir melodi, geçmiş anıları canlandırabilir, kaybolan duyguları hatırlatabilir, düşünmemizi sağlayabilir, adeta bir terapi etkisi yaratarak rahatlatabilir ancak herkes aynı müzik türünden hoşlanmaz ve kimin hangi müziği seveceğini tahmin etmek bazen zor olabilir.
Bilim insanları, müzik tercihleri ile kişilik özellikleri arasındaki ilişkiyi farklı disiplinlerin iş birliğiyle araştırıyor. Psikoloji ve müzik bilimi alanındaki araştırmalar, bireylerin müzik tercihleri ile kişilik yapıları arasındaki bağlantıyı inceleyerek bu alandaki gizemleri çözmeye çalışıyor.
MÜZİK TERCİHLERİ VE KİŞİLİK ÜZERİNE KÜRESEL BİR ARAŞTIRMA
Bu konuda en dikkat çeken çalışmalardan biri, David Greenberg ve ekibinin 53 ülkede yürüttüğü küresel çaplı bir araştırmadır (Greenberg David M, 2022) Müzik Tercihlerindeki Evrensellik ve Varyasyonlar: 53 Ülkede Batı Müziğine Yönelik Tercihsel Tepkiler Üzerine Bir Çalışma" başlıklı bu araştırma, müzik tercihlerinde evrensel kalıplar olup olmadığını sorgulamaktadır.
PubMed'de yayımlanan özetine göre, bu soruya yanıt bulmak için altı kıtadan 356 bin 649 kişilik bir veri seti analiz edildi. Katılımcılar, psikolojik testlerden geçirildi ve müzik tercihleriyle ilgili soruları yanıtladılar.
Araştırmanın öne çıkan bulguları:
-Dışadönüklük (Extraversion) özelliğine sahip bireyler, ritmik, hareketli ve elektronik öğeler içeren modern müzik türlerine daha fazla ilgi gösteriyor.
-Açıklık (Openness) özelliğine sahip bireyler, daha karmaşık ve entelektüel müzik türlerine yönelmekte, özellikle doğaçlama ve enstrümantal müzikleri tercih ediyor.
-Müzik tercihleri, cinsiyet, etnik köken ve sosyodemografik özellikler arasında büyük ölçüde değişmez kalıplar sergiliyor.
Bu bulgular, müzik, psikoloji, biyoloji ve kültür arasındaki etkileşimlerin bilimsel temelini güçlendiriyor.
TÜRKİYE’DE BENZER SONUÇLARI DESTEKLEYEN ARAŞTIRMA
Türkiye’de de müzik tercihlerinin kişilikle ilişkisini inceleyen bilimsel çalışmalar yapıldı. Bunlardan biri, Dokuz Eylül Üniversitesi'nde hazırlanan "Müzik Türlerinin Tercih Edilmesinde Kişilik Özellikleri ve Beğeni İlişkisi" başlıklı doktora tezi (BARIŞ, 2009) Bu çalışmada Türk müziği (halk müziği ve geleneksel sanat müziği), klasik müzik ve rock müzik dinleyicileri incelendi ve katılımcılara Beş Faktör Kişilik Envanteri ile müzik beğenisi anketleri uygulandı.
Araştırmanın bulgularına göre:
-Türk müziği ve klasik müzik dinleyicilerinin kişilik özellikleri birbirine daha yakın. Bu kişiler, genellikle geleneksel, duygusal ve sakin yapıya sahip.
-Rock müzik dinleyicileri, daha bağımsız, yenilikçi ve isyankâr bir kişilik yapısına sahip.
-Müzik tercihi, yalnızca bireysel psikolojik faktörlerden değil, kültürel ve sosyal çevreden de etkiliyor.
Bu bulgular, müzik tercihinin yalnızca bireysel bir zevk meselesi olmadığını, aynı zamanda kişilik yapısı ve çevresel faktörlerden etkilendiğini gösteriyor.
MÜZİĞİNİZ, İZİNİZİ BELİRLER
Müzik, sadece bir eğlence aracı değil, insanın karakterini ve ruhunu şekillendiren bir sanat.
Ünlü Şair Henry Wadsworth Longfellow, "Hayatın Bir Mezmuru" adlı şiirinde şöyle der:
"Ama biz ilerlemeli ve iz bırakmalıyız,
…Kalbimizle, ruhumuzla, zamanımızla…"
..Ve ayak izlerimizi bırakabiliriz, zamanın kumlarında."
Tıpkı bu dizelerde anlatıldığı gibi, müzik de iç dünyamızın bir yansımasıdır ve ruhumuzdan izler ve parçalar taşır.
Kaynakça
Barış, E. (2009). Müzik türlerinin tercih edilmesinde kişilik özellikleri ve beğeni ilişkisi.
Greenberg David M, J. W. (2022). Universals and variations in musical preferences: A study of preferential reactions to Western music in 53 countries. J Pers Soc Psychol.
